Trong thời gian sống ở New York, có nhiều đêm tôi leo lên mái nhà để nhìn ngắm bầu trời. Ánh sáng đô thị cùng các tòa nhà cao tầng đã che khuất bầu trời đêm, làm mờ đi sự rực rỡ của các vì sao.
Giữa nhịp sống hối hả và ồn ào chốn đô thị, chúng ta thường có cảm giác như đang mất dần sự kết nối với những điều gì đó thật sự sâu sắc và thiết yếu. Giống như việc chúng ta đã giải thích được sự rộng lớn và bí ẩn của vũ trụ.
Tất nhiên, không phải lúc nào cũng vậy. Những người xưa, chẳng hạn như nhà tư tưởng học Hy Lạp, Pythagore, rất coi trọng mối liên hệ giữa con người với vũ trụ.
Trường phái triết học Pythagore
Đa số chúng ta biết đến Pythagore với định lý Pythagore trong những năm cắp sách tới trường. Có nhiều cách giải thích khác nhau về cuộc đời và các nguyên tắc của Pythagore tạo thành thuyêt Pythagore.
Nhưng Pythagore là ai, và tại sao ông lại có sức ảnh hưởng như vậy?
Chúng ta biết rằng Pythagore sống cách đây khoảng 2,600 năm. Người Hy lạp xưa không có ghi chép về Pythagore, và những gì chúng ta biết về ông là qua các nguồn không chính thức được viết hơn 100 năm sau khi ông qua đời. Vậy nên có rất ít thông tin chính xác.
Tuy nhiên, chúng ta biết rằng Pythagore thực sự nổi tiếng vì những hiểu biết của ông về linh hồn bất diệt, cuộc sống sau cái chết, các nghi lễ tôn giáo, những khả năng siêu thường và kỷ luật nghiêm khắc của bản thân. Thần Apollo đã có kết nối với ông.
Đối với tín đồ Pythagore, các chuẩn mực đạo đức và mối quan hệ giữa số học đã tạo nên cấu trúc và sắp xếp trật tự vũ trụ. Những người đã nghiên cứu các nguyên lý đạo đức của vũ trụ và mối quan hệ giữa các con số có thể nhận thức được sự hài hòa đó.
Các hành tinh chuyển động nhịp nhàng tạo ra âm thanh theo các tỷ lệ toán học. Những âm thanh hài hòa này là âm nhạc của thiên thượng, sự hài hòa của âm nhạc giúp tâm hồn được thanh lọc và hợp nhất với các tầng trời.
Các tín đồ cũng nhìn nhận các hành tinh là công cụ thần thánh của công lý, Mặt Trời và Mặt Trăng được coi là nơi những linh hồn được ban phước sẽ đến sau khi qua đời. Do đó, có thể nói Pythagore tin rằng vũ trụ có thưởng phạt công minh, tương ứng với việc một người có thể sống hài hòa với các nguyên lý đạo đức của vũ trụ và hiểu được cách nó vận hành theo toán học.
“Tín đồ Pythagore chào đón mặt trời mọc”
“Tín đồ Pythagore chào đón mặt trời mọc” là bức tranh của họa sĩ người Nga Fyodor Bronnikov (1827–1902). Như tiêu đề cho thấy, bức họa mô tả một nhóm các tín đồ Pythagore đang làm lễ chào đón mặt trời mọc lúc bình minh.
Trong tranh, các tín đồ Pythagore mặc áo choàng cổ điển, có sắc màu tươi sáng. Sáu người trong số họ đang chơi các nhạc cụ, và bốn người đang quỳ gối tỏ lòng tôn kính khi mặt trời lên. Người đàn ông ở tâm điểm đứng trước những người khác với hai cánh tay dang rộng như để chào đón mặt trời.
Hậu cảnh phía bên phải là hai người phụ nữ và hai trẻ nhỏ đang xem buổi lễ. Xa xa phía sau là một ngôi đền, có lẽ là Đền Thờ Apollo ở Delphi. Apollo là vị thần của âm nhạc, sự hài hòa và ánh sáng.
Các nhân vật chính tập trung trên mỏm đá cao nhìn ra Delphi. Mặt trời không được thể hiện, nhưng ánh sáng của nó chiếu từ bên trái bố cục. Mặt Trăng ở trên cùng bên phải của bức tranh.
Kết nối lại với những bí ẩn tâm linh của vũ trụ
Vậy minh triết nào chúng ta có thể học được cho cuộc sống đương đại qua bức tranh?
Thứ nhất, với tôi, nhân vật đứng đầu chào đón mặt trời với cánh tay dang rộng thể hiện sự kết nối sâu sắc giữa chúng ta với vũ trụ, một kết nối mà có lẽ con người hiện đại đã đánh mất.
Nhân vật đang đứng với phần tư bên dưới cơ thể ông thuộc mặt đất, phần trên thuộc bầu trời. Vị trí của ông có thể gợi ý rằng ông là người trung gian, là người kết nối giữa trời và đất.
Tại sao ông lại chào đón Mặt Trời? Sự chào đón luôn thể hiện lòng hiếu khách và biết ơn. Vậy nhân vật này đang tỏ ra hiếu khách và tri ân điều gì? Nói cách khác, Mặt Trời có thể tượng trưng cho điều gì? Đối với các tín đồ Pythagore, Mặt Trời là thiên đường dành cho những người tốt. Vì vậy, Mặt Trời lưu giữ tất cả những gì tốt đẹp liên quan đến trái tim và trí tuệ của con người. Nhưng Mặt Trời cũng đem đến ánh sáng, sự ấm áp và sự sinh trưởng trên Trái Đất bằng cách cho đi và không đòi hồi báo.
Có phải Mặt Trời đại diện cho sự tốt lành, sự tốt lành được ban tặng từ trái tim và trí tuệ mà không cần đền đáp? Có phải nhân vật này đang thể hiện lòng hiếu khách và tri ân đối với loại tốt lành ấy? Có phải chính loại tốt lành này đã kết nối chúng ta với những bí ẩn lớn hơn của vũ trụ?
Thứ hai, tôi hiểu được ý nghĩa về những người chơi nhạc. Các tín đồ Pythagore tin rằng khi âm nhạc hòa hợp với âm thanh của thiên thượng, có thể thanh lọc linh hồn của chúng ta. Giống như nhân vật chào đón Mặt Trời, các nhạc sĩ cũng được đặt giữa đất trời.
Mặc dù không rõ những tín đồ Pythagore đầu tiên có nói về nghệ thuật nào khác ngoài âm nhạc hay không, nhưng “âm nhạc” là một thuật ngữ chung cho nghệ thuật ở Hy Lạp cổ đại. Theo Monroe Beardsley, tác giả của cuốn “Mỹ thuật: Từ Hy Lạp cổ điển đến hiện tại”, “‘Âm Nhạc’ (mousike)… có thể có nghĩa là âm nhạc, hoặc mỹ thuật nói chung, hoặc thậm chí một thứ gì đó giống như văn hóa nói chung.”
Vậy thì phải chăng các loại hình nghệ thuật giúp tẩy tịnh con người và tôn vinh thiên thượng cũng như Mặt Trời trong đó chứa đựng tất cả những gì tốt đẹp liên quan đến trái tim và trí tuệ con người, và chúng tỏa sáng, sự ấm áp và phát triển trên Trái Đất mà không mong chờ sự hồi báo?
Nghệ thuật ngày nay sẽ như thế nào nếu chúng biểu hiện được những giá trị hướng thượng? Nền văn minh sẽ như thế nào nếu có thể khơi dậy sự quan tâm của mọi người đến những điều tốt đẹp và huyền bí của một vũ trụ lớn hơn có liên hệ đến chính chúng ta
Ông Eric Bess là nghệ sĩ theo trường phái nghệ thuật đại diện (representational art), hiện là nghiên cứu sinh tại Viện Nghiên cứu Nghệ thuật Thị giác (IDSVA).
EPOCH TIMES